Swojego czasu warszawska Stara Praga słynęła z murali i street artu. Przyciągała twórców z całego świata, a miejscy aktywiści angażowali lokalną społeczność w działania artystyczne i rewitalizację dzielnicy. Obecnie, ze względu na silną gentryfikację, tendencja jest tu odwrotna. Wraz z wyburzaniem starych kamienic kolejne prace odchodzą w niepamięć.
Najciekawsze murale są jednak rozsiane po całej Warszawie, nie tylko po prawej stronie Wisły. I na szczęście z roku na rok jest ich coraz więcej! Przygotowałem zestawienie kilkunastu z nich.
Czerska 7, bruno althamer
Praca autorstwa Bruna Althamera przedstawia bohaterów najbardziej znanych zdjęć Krzysztofa Millera – wieloletniego fotoreportera Gazety Wyborczej, który dokumentował wydarzenia historyczne w Polsce oraz konflikty zbrojne na świecie, a który zmarł w 2016 roku. Pracował między innymi w Gruzji, Afganistanie, Czeczenii i Bośni, Rumunii i Czechosłowacji. Jak sam powtarzał: (…) skoro chcesz fotografować, to się tego nie bój.
sienna 45, blu
Stworzony przez włoskiego artystę mural uznawany jest za jeden z ważniejszych i bardziej wartościowych w całej Polsce. W końcu powstał w mieście, które cały czas odwołuje się do historii i okresu II wojny światowej. Praca mieści się na ścianie przedwojennej kamienicy w samym sercu Warszawy. Przedstawia żołnierzy, którzy niczym marionetki zawieszeni są na sznurkach.
W 2015 roku, po pięciu latach od powstania pracy, mural miał zostać zastąpiony nowym malowidłem – stworzonym z okazji 250-lecia Teatru Publicznego w Polsce. Plany spotykały się jednak z falą krytyki i zostały skutecznie oprotestowane przez warszawiaków.
Szwedzka 2/4, AKADEMIA AKTYWNEGO VARSAVIANISTY
Praca została zrealizowana w 2018 roku podczas II edycji Akademii Aktywnego Varsavianisty, w ramach której uczniowie szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych mogli wziąć udział w rewitalizacji i kreowaniu oblicza stolicy według własnych wyobrażeń. Można ją znaleźć na ścianie jednego z budynków kompleksu dawnej stalowni na warszawskiej Pradze.
Wrzesińska 6, Mateusz Kołek (GOOD LOOKING STUDIO)
Odwrócony do góry nogami grajek nawiązuje do ulicznych tradycji warszawskiej Pragi. Kapele podwórkowe były nieodzownym elementem folkloru powojennej Warszawy. Podtrzymywały mieszkańców na duchu i uświetniały lokalne święta. Mural powstał według projektu krakowskiego artysty Mateusza Kołka, a został namalowany przez pracownię Good Looking Studio.
Gościeradowska 9, LOESJE
Praca została zrealizowana w 2015 roku w ramach projektu Miasto Myśli. Napis – Nie rozmawiaj z nieznajomymi, bo jeszcze kogoś poznasz – utrzymany jest w charakterystycznej dla grupy stylistyce. Bo Loesje to nie jedna osoba, ale idea, która narodziła się w Arnhem w Holandii i rozprzestrzeniła na cały świat. W Warszawie działania podejmowane są z ramienia Fundacji Sztuki Arteria.
Radzymińska 150, Twożywo & Klaus Klinger
Charakterystyczna dla grupy Twożywo gra słowna może wprowadzić nas w niezłą konsternację. Zdziwimy się jeszcze bardziej, gdy spojrzymy na głowy przedstawionych postaci. Czy każdego z nas czeka taki los? Czy człowiek rodzi się owcą, a wilkiem się staje? Mural powstał w 2010 roku w ramach światowego projektu go west – go east z okazji dwudziestolecia partnerstwa Warszawy i Dusseldorfu.
środkowka 17, Conor Harrington
W ramach festiwalu Street Art Doping 2015 na Pradze powstał mural Warsaw Fight Club. Praca od początku wzbudzała spore kontrowersje. Jedni oskarżali artystę o podtrzymywanie stereotypowego wizerunku Pragi jako niebezpiecznej dzielnicy, inni o promowanie przemocy i nieskrępowaną realizację artystycznych wizji.
Intencje Harringtona były jednak inne. Poprzez symboliczne nawiązane do tradycyjnego malarstwa chciał skomentować obecną sytuację polityczną – świat, który pozostaje pod rządami mężczyzn, a których działania często niosą za sobą sporo zniszczenia.
MĘCIŃSKA 42, Emilia Nożko-Paprocka
Reklama PolDrobu, która powstała w czasach PRL-u i zdobiła kamienicę przy rondzie Wiatraczna, była jednym z symboli Warszawy. Zaprojektowała ją Emilia Nożko-Paprocka, uznana plastyczka. Zniknęła latem 2010 roku, gdy budynek poddano termoizolacji. Dzięki inicjatywie grupy Bliżej konsumenta uratowano charakterystyczną połówkę jajka, która notabene ma ponad dwa metry!
Choć w nowej lokalizacji, mural został odtworzony w 2013 roku przez fundację Vlepvnet. Samo jajo dodatkowo stało się swojego rodzaju kapsułą czasu. Mieszkańcy umieścili w nim przedmioty związane z lokalną społecznością.
Ogrodowa 59, Good Looking Studio
Mural znajduje się na bocznej ścianie budynku PGE Energia Odnawialna. Co ciekawe, został wykonany przy użyciu ekologicznych farb fotokatalitycznych, które pochłaniają smog i zanieczyszczenia z najbliższego otoczenia.
Nowy Świat 18/20, Bruno Althamer
W związku ze stuleciem uzyskania praw wyborczych przez kobiety magazyn Wysokie Obcasy zainicjował projekt, w ramach którego w całej Polsce powstało kilka murali przedstawiających kobiety kojarzące się z siłą i wolnością. Mural dla Kory zaprojektował pod koniec 2018 roku Bruno Althamer. Dzięki pobliskiemu kasztanowcowi wizerunek artystki zmienia się wraz z porami roku.
BARKOCIŃSKA 2A, MACIEJ WIERZBICKI
Wykonany w 2017 roku przez Macieja Wierzbickiego i firmę Wallart. Przedstawia staruszkę, która robi na drutach ogromną czapkę dla swojego kota. Dla towarzystwa, na przeciwległej ścianie powstał mural z dziadkiem podróżującym na sowie.
Brzeska 14a, Diego Miedo
Praca została stworzona w 2012 roku przez włoskiego artystę oraz dzieci ze stowarzyszenia GPAS (Grupa Pedagogiki i Animacji Społecznej). To właśnie one zaprojektowały stwory, które otaczają wielką gęś.
Wspólne malowanie miało na celu zaangażowanie lokalnej społeczności – ludzi, którzy w większości ze względów na swoją sytuację finansową nie mogli uczestniczyć w mistrzostwach Euro 2012. To również w tym czasie kilkaset metrów dalej został otwarty nowoczesny Stadion Narodowy – i to bez szerokich konsultacji z mieszkańcami Pragi.
Rogowska 6, Sepe
System Edukacji powstał na Targówku w ramach festiwalu Street Art Doping w 2016 roku. Praca krytykuje współczesne media i politykę – populizm i spiralę strachu, na które jesteśmy skazani każdego dnia, a którym często przyglądamy się biernie, bez większego krytycyzmu.
Lewicka 10, Twożywo
Mural powstał przy okazji wystawy Sztuka w czasach kryzysu, która miała miejsce w 2009 roku w galerii na Starym Mokotowie. Słowo Istnienie zostało zawieszone w pajęczej sieci, stworzonej ze zmultiplikowanego fragmentu tego słowa: nie.
Racławicka 17, Dome
Dome przyjechał do Polski w 2013 roku na zaproszenie festiwalu Street Art Doping. Zrealizowana przez niego praca nawiązuje do rodziny, a raczej wszechobecnego patriarchatu. To swojego rodzaju ołtarz wystawiony na cześć koguta – ojca, który zajmuje centralną pozycję.
WIADUKT PRZY SŁOMIŃSKIEGO, Bogdana Davydiuk
W ramach współpracy fundacji Ukraińskie Centrum Informacyjne z fundacją KLAMRA powstała pierwsza w Polsce uliczna Galeria Ukraińska. Autorką jednej z prac jest Bogdana Davydiuk – absolwentka Lwowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Łochowska 31, Paweł Ryżko
To prawdopodobnie pierwsze przedstawienie syrenki na prawym brzegu Wisły. Spacerując po Szmulowiźnie, łatwo zapomnieć, że jest się w Warszawie. Ryżko swoją pracą chciał zaznaczyć, że nawet ten obszar jest częścią stolicy, najbogatszego miasta w Polsce. Realizacja powstała w ramach projektu Elewatory.
Nowy Świat 22/28, roa
Kiedyś byłem przekonany, że to leżące na sobie szczury (ich motyw często przewija się w pracach Belga). Teraz już wiem, że to wtulone w siebie niedźwiedzie brunatne. Praca powstała w 2009 roku i można na nią trafić na terenie kultowych Pawilonów.
Notatki fotograficzne 