Wszystko, co dotyczy Banksy’ego, jest osnute mgiełką tajemnicy. Brytyjski artysta nie chce ujawniać swojej tożsamości. Woli używać murów jako broni. To dzięki swoim prowokacyjnym dziełom zyskał sławę na całym świecie. Stał się symbolem buntu, krytyki społecznej i politycznej.
Dziś mamy niemal całkowitą pewność, że Banksy mieszka w Bristolu w Wielkiej Brytanii. Jak podają niektóre źródła, tam też się urodził, najprawdopodobniej w 1973 roku. Swoje pierwsze kroki w street arcie stawiał jako członek DryBreadZ Crew (DBZ). Tworzył razem z innymi lokalnymi artystami, takimi jak Inkie i Nick Walker.
Inspirowała go brytyjska scena graffiti, która rozwijała się mocno w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, a zwłaszcza prace 3D, czyli Roberta Del Naja, należącego do kolektywu The Wild Bunch. Del Naja jest również założycielem i wokalistą zespołu Massive Attack.
Ale czy chodzi tutaj tylko o fascynację sztuką innego twórcy? Dziennikarz śledczy Craig Williams przeanalizował trasy koncertowe Massive Attack i częstotliwość pojawiania się nowych dzieł Banksy’ego tuż po koncertach tej grupy. Williams udowodnił, że wiele z nich znajdowało się w miejscach, w których występował zespół.
Teoria po raz kolejny nabrała rozgłosu kilka lat temu, gdy Goldie, brytyjski DJ i producent, podczas wywiadu ze Scroobiusem Pipem, wypowiadając się o streetartowcu, użył imienia Robert – Daj mi list w butelce, nanieś go na T-shirt, napisz Banksy i jesteśmy na haju. Możemy to teraz sprzedać. Z całym szacunkiem dla Roberta, myślę, że jest wybitnym artystą. Myślę, że wywrócił świat sztuki do góry nogami.
Wspomnianym Robertem może być właśnie Del Naja, który zresztą wielokrotnie opowiadał w wywiadach o swojej przyjaźni z Banksym. Obaj wychowywali się i tworzyli w Bristolu.
Teorii nigdy nie potwierdzono, a tożsamość artysty pozostaje anonimowa. Możemy jednak przyjrzeć się podejmowanym przez Banksy’ego działaniom, które tylko potwierdzają jego fenomen i znaczenie we współczesnym świecie.
Z CZEGO znany jest BANKSY
- W 2015 roku otworzył Dismaland w brytyjskiej miejscowości Weston-super-Mare. Swojego rodzaju anty-wersja Disneylandu wypełniona była przerażającymi atrakcjami i instalacjami o mrocznym, satyrycznym przekazie. W centrum parku znajdował się dystopijny zamek, wewnątrz którego odwiedzający mogli zobaczyć scenę wypadku Kopciuszka. Martwa bohaterka baśni, zwisając z karocy, znajdowała się pod obstrzałem fleszy paparazzi.
- W 2005 roku stworzył serię dzieł na murze oddzielającym Izrael od Palestyny, zwracając tym samym uwagę świata na trwający od lat konflikt.
- Dwanaście lat później, bo 2017 roku, w Betlejem na Zachodnim Brzegu, w pobliżu izraelsko-palestyńskiego muru, otworzył The Walled Off Hotel. Można wynająć w nim pokoje z jednym z najgorszych widoków na świecie. To także galeria sztuki. Jednym z najpopularniejszych pomieszczeń jest Banksy Room, w którym zobaczyć można mural przedstawiający bitwę na poduszki pomiędzy izraelskim żołnierzem a palestyńskim młodzieńcem.
- W 2018 roku jedno z jego dzieł – Girl with Balloon – zostało sprzedane w domu aukcyjnym Sotheby’s w Londynie za 1,04 miliona funtów. Chwilę po zakończeniu aukcji, obraz został automatycznie zniszczony. Banksy zamieścił na swoim Instagramie film, w którym potwierdził, że kilka lat wcześniej w ramie obrazu zainstalował niszczarkę. Miała zostać użyta, gdyby praca trafiła na aukcję. Tak też się stało. W wywiadach podkreślał, że nie lubi galerii sztuki i muzeów – jego zdaniem to miejsca zarezerwowane dla elit, w przeciwieństwie do ulic, które są dostępne dla wszystkich.
- W 2010 roku wyreżyserował Wyjście przez sklep z pamiątkami – film opowiadający o świecie sztuki ulicznej, który wyśmiewa zarówno naśladowców Banksy’ego, jak i kolekcjonerów, dla których liczą się głównie drogie grafiki drukowane w limitowanych seriach. Produkcja zdobyła nominację do Oscara w kategorii najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny.
- Jego prace często są pozyskiwane w dosyć absurdalny sposób. Właściciele nieruchomości, na których powstały graffiti, są w stanie wyciąć je ze ściany, aby następnie sprzedać je na aukcjach. W ten sposób zostało chociażby skradzione dzieło, które zdobiło ścianę paryskiego Centrum Pompidou.
- Banksy nie boi się kontrowersji. W 2003 roku, w ramach wystawy Turf War, pomalował żywe zwierzęta, wywołując tym samym protesty licznych organizacji. Z kolei na wystawie zorganizowanej w Los Angeles w 2006 roku jednym z eksponowanych przez niego dzieł był… słoń. Nazwa nietypowej pracy była gierką słowną. Elephant in the room w wolnym tłumaczeniu oznacza król jest nagi.
- W 2008 roku stworzył mural One Nation Under CCTV (Państwo pod nadzorem kamer), krytykując tym samym zjawisko powszechnego monitoringu w Londynie. Praca powstała tuż obok kamery, niestety rok później została zamalowana. Banksy sprzeciwiał się definiowaniu sztuki ulicznej jako wandalizmu. Powtarzał, że są to dwie różne rzeczy, które niestety często są ze sobą mylone.
Źródła: (1) Alessandra Mattanza. Street Art. Wielcy artyści i ich wizje, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2020, (2) noizz.pl/kultura/banksy-massive-attack-robert-3d-del-naja
Notatki fotograficzne 