Usytuowany wzdłuż ulicy Puławskiej mur toru wyścigów konnych to najstarsza i największa galeria street artu w Polsce. Jednocześnie to jedna z większych w pełni zagospodarowanych ścian do legalnego malowania graffiti w Europie. Ma blisko kilometr długości.
W ciągu ostatnich lat prace stworzyli tu ludzie z kilkudziesięciu krajów. Miejsce bowiem uchodzi za kultowe (wall of fame); za jedno z tych, w którym każdy szanujący się graficiarz czy writer powinien pozostawić swoją wrzutę.
Historia warszawskiego toru wyścigów konnych sięga 3 czerwca 1939 roku. Na Służewcu odbyła się tego dnia pierwsza gonitwa, którą wygrał ogier Felsztyn, dosiadany przez Stefana Michalczyka. Wówczas tor był najnowocześniejszym i największym w Europie. Gośćmi Służewca bywali znani aktorzy i wybitni sportowcy. Natomiast w okresie okupacji niemieckiej na jego terenie stacjonowała jednostka kawalerii SS.
Graficiarze zaczęli pojawiać się tutaj regularnie dopiero po zmianie ustrojowej. W latach PRL-u jakiekolwiek artystyczne wyrażanie się w przestrzeni publicznej było nielegalne (ze względu na cenzurę). Mało kto słyszał też wtedy o farbach w sprayu. W latach osiemdziesiątych na murze dostrzec można było jedynie hasła antypaństwowe. Mieszkańcy Ursynowa mogli przeczytać napisane grubym pędzlem malarskim: KŁAMSTVO, DTV ŁŻE.
O tym, jak ważną rolę odgrywa to miejsce w życiu streetartowców, mogliśmy się przekonać w 2011 roku. By przygotować powierzchnię pod swoją reklamę, firma Adidas zaczęła zamalowywać mur na Służewcu. Jej akcja spotkała się z ogromnym sprzeciwem hip-hopowców, graficiarzy, artystów i aktywistów z całej Polski. Środowiska te namawiały nawet do bojkotu marki. Ostatecznie Adidas zrezygnował z dalszego zamalowywania muru i przeprosił za swoją nieprzemyślaną inicjatywę.
Free Graffiti – legalne miejscówki w Warszawie
Warszawski Zarząd Dróg Miejskich stworzył specjalną mapę Free Graffiti – miejsc, w których każdy, niezależnie od umiejętności, może bez wcześniejszego zezwolenia wykonać swoją pracę. Są to głównie: mosty, tunele, przejścia podziemne i filary wiaduktów. Wszystkie z nich są oznaczone specjalną żółtą tabliczką z symbolem niebieskiego sprayu.
Miejsca na legalne graffiti w Warszawie to między innymi:
- al. Armii Ludowej / ul. Solec
- al. Armii Ludowej / al. T. Hopfera
- al. Józefa Becka / Wał Zawadowski
- ul. Cierlicka / ul. Traktorzystów
- ul. Dywizjonu 303 / ul. Marynin
- ul. Globusowa – tunel
- ul. Rzymowskiego / ul. Puławska
- ul. Nowoursynowska / Potok Służewiecki
- ul. Dolina Służewiecka / ul. Koncertowa
Strefy Free Graffiti mają jednak swoje regulaminy. Zgodnie z nimi prace nie powinny nawoływać do nienawiści, promować negatywnych postaw i zachowań. Nie mogą być wulgarne i nosić znamion pornografii. Mają być estetyczne (choć wiadomo, że trudno o obiektywne i jednoznaczne kryteria wartości estetycznych). Prace mogą być wykonywane również w nocy, z poszanowaniem ciszy nocnej, a każdy graficiarz powinien po sobie posprzątać.
Źródła: (1) Marcin Rutkiewicz, Tomasz Sikorski, Graffiti w Polsce 1940-2010, Warszawa, Wydawnictwo Carta Blanca, 2011, (2) 80 lat Toru Służewiec!, torsluzewiec.pl/80-lat-toru-sluzewiec
Notatki fotograficzne 